Ιστορία του Μεταξιού

Η ιστορία του μεταξιού χάνεται στα βάθη των αιώνων και είναι συνυφασμένη με κινέζικες ιστορίες και μύθους. Σύμφωνα με τον μύθο την τέχνη της εκτροφής του μεταξοσκώληκα ανακάλυψε συμπτωματικά η αυτοκράτειρα Σι-Λινγκ-Τσι το 2690 πΧ. Από τότε άρχισε η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Κίνα. Τέχνη που έμεινε μυστική για 20 περίπου αιώνες. Η εξάγωνη των αυγών του μεταξοσκώληκα απαγορευόταν αυστηρά. Οποιοσδήποτε αποκάλυπτε τα μυστικά της σηροτροφίας αντιμετώπιζε την ποινή του θανάτου. Επιτρεπόταν μόνο η εξαγωγή κατεργασμένων νημάτων και υφασμάτων. Η Ιαπωνία, οι Ινδίες και η Περσία ήταν κέντρα εμπορίας του εξαγόμενου μεταξιού. Με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου (4ος αιώνας π.Χ.) το μεταξωτό ύφασμα έγινε γνωστό στους αρχαίους Έλληνες. Ο Μέγας Αλέξανδρος μάλιστα έστειλε φούσκες στον δάσκαλο του Αριστοτέλη θέλοντας να μάθει τα μυστικά του μεταξιού, χωρίς αποτέλεσμα. Από το 100 π.Χ., οι Κινέζοι έμποροι άρχισαν να εξάγουν μετάξι στην Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Ταξιδεύοντας με καραβάνια για καμήλες και μουλάρια ακολουθούσαν ένα δίκτυο από μονοπάτια που συνδέονταν με οάσεις. Ξεκουράζονταν στο Καραβάν Σεράι, που υπήρχε στην διαδρομή. Όταν επέστρεφαν στην Κίνα, έφεραν προϊόντα πολυτελείας, όπως γυαλί, πολύτιμες πέτρες, και ειδήσεις από τον έξω κόσμο. Οι Κινέζοι έμποροι ξεκινούσαν από την κινέζικη πρωτεύουσα και κατέληγαν στην Αντιόχεια, στην Μέση Ανατολή, έχοντας διασχίσει τις ερήμους και τις στέπες της Κεντρικής Ασίας. Στα ρωμαϊκά χρόνια συνεχίστηκαν οι εισαγωγές κατεργασμένης και ακατέργαστης σινικής κλωστής και έτοιμων υφασμάτων. Οι πηγές μαρτυρούν ότι την περίοδο αυτή το μετάξι είχε τεράστια αξία, ίση με αυτήν των πολύτιμων λίθων και του χρυσού. Ο αυτοκράτορας φορούσε αποκλειστικά πορφυρή μέταξα, ενώ μεταξωτά ενδύματα φορούσαν οι αξιωματούχοι του κράτους και μερικοί ευκατάστατοι ιδιώτες.

Στην Ευρώπη εισάχθηκε για πρώτη φορά στο Βυζάντιο στα χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού, όπου δύο καλόγεροι, γυρνώντας από μια ιεραποστολική περιοδεία στην Κίνα το 554 μ.Χ., έφεραν μαζί τους κουκούλια μέταξας κρυμμένα στα ραβδιά τους, γιατί απαγορευόταν η εξαγωγή τους

ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΕΩΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΛΟΓΟΣ ΟΓΔΟΟΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ XVII.

Πρωτότυπο

Μετάφραση

1.Ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν τινες μοναχῶν ἐξ Ἰνδῶν ἥκοντες, γνόντες τε ὡς Ἰουστινιανῷ βασιλεῖ διὰ σπουδῆς εἴη μηκέτι πρὸς Περσῶν τὴν μέταξαν ὠνεῖσθαι Ῥωμαίους, ἐς βασιλέα γενόμενοι οὕτω δὴ τὰ ἀμφὶ τῇ μετάξῃ διοικήσεσθαι ὡμολόγουν, ὡς μηκέτι Ῥωμαῖοι ἐκ Περσῶν τῶν σφίσι πολεμίων ἢ ἄλλου του ἔθνους τὸ ἐμπόλημα τοῦτο ποιήσωνται· χρόνου γὰρ κατατρῖψαι μῆκος ἐν χώρᾳ ὑπὲρ Ἰνδῶν ἔθνη τὰ πολλὰ οὔσῃ, ἥπερ Σηρίνδα ὀνομάζεται, ταύτῃ τε ἐς τὸ ἀκριβὲς ἐκμεμαθηκέναι ὁποίᾳ ποτὲ μηχανῇ γίνεσθαι τὴν μέταξαν ἐν γῇ τῇ Ῥωμαίων δυνατὰ εἴη. Ἐνδελεχέστατα δὲ διερευνωμένῳ τῷ βασιλεῖ καὶ ἀναπυνθανομένῳ εἰ ὁ λόγος ἀληθὴς εἴη ἔφασκον οἱ μοναχοὶ σκώληκάς τινας τῆς μετάξης δημιουργοὺς εἶναι, τῆς φύσεως αὐτοῖς διδασκάλου τε οὔσης καὶ διηνεκῶς ἀναγκαζούσης ἐργάζεσθαι. Ἀλλὰ τοὺς μὲν σκώληκας ἐνθάδε ζῶντας διακομίζειν ἀμήχανα εἶναι, τὸν δὲ αὐτῶν γόνον εὔπορόν τε καὶ ῥᾴδιον ὅλως. Εἶναι δὲ τῶν σκωλήκων τῶνδε τὸν γόνον ᾠὰ ἑκάστου ἀνάριθμα. ταῦτα δὲ τὰ ᾠὰ χρόνῳ πολλῷ τῆς γονῆς ὕστερον κόπρῳ καλύψαντες ἄνθρωποι ταύτῃ τε διαρκῆ θερμήναντες χρόνον ζῷα ποιοῦσι. Ταῦτα εἰπόντας ὁ βασιλεὺς μεγάλοις τοὺς ἄνδρας ἀγαθοῖς δωρήσασθαι ὁμολογήσας τῷ ἔργῳ πείθει ἐπιρρῶσαι τὸν λόγον. Οἱ δὲ γενόμενοι ἐν Σηρίνδῃ αὖθις τά τε ᾠὰ μετήνεγκαν ἐς Βυζάντιον, ἐς σκώληκάς τε αὐτὰ τρόπῳ ᾧπερ ἐρρήθη μεταπεφυκέναι διαπραξάμενοι τρέφουσί τε συκαμίνου φύλλοις, καὶ ἀπ´ αὐτοῦ γίνεσθαι μέταξαν τὸ λοιπὸν κατεστήσαντο ἐν Ῥωμαίων τῇ γῇ. Τότε μὲν οὖν τά τε κατὰ τὸν πόλεμον πράγματα Ῥωμαίοις τε καὶ Πέρσαις καὶ τὰ ἀμφὶ μετάξῃ ταύτῃ πη ἔσχε.

1.Μέσα στον ίδιο χρόνο κάποιοι μοναχοί έφθασαν από τις Ινδίες, οι οποίοι ξέροντας ότι ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ενδιαφέρονταν να σταματήσουν οι Ρωμαίοι να αγοράζουν μετάξι από τους Πέρσες, εμφανίστηκαν στον αυτοκράτορα και του είπαν ότι ήξεραν τον τρόπο για να κάνουν έτσι ώστε οι Ρωμαίοι ούτε από τους Πέρσες, τους εχθρούς ή από άλλα έθνη το εμπόρευμα αυτό να αγοράζουν πια στο μέλλον· λέγεται ότι είχαν παραμείνει εδώ και πολύ καιρό σε χώρα η οποία είναι πάνω από τα πολλά έθνη των Ινδιών, η οποία Σηρίνδα ονομάζεται και ότι εκεί είχαν μάθει πώς το μετάξι είναι δυνατόν να γίνει στη γη των Ρωμαίων. Με πολύ μεγάλη προσοχή οι μοναχοί ισχυρίζονταν στον αυτοκράτορα που εξέταζε το θέμα και ζητούσε να μάθει αν τα λεγόμενά τους είναι αληθινά, ότι μερικοί σκώληκες είναι οι δημιουργοί του μεταξιού, και ότι δάσκαλο έχουν τη φύση που διαρκώς τους αναγκάζει να εργάζονται. Αλλά είπαν ότι ήταν αδύνατο να μεταφέρουν τους μεταξοσκώληκες εδώ ζωντανούς, ενώ τα αυγά τους είναι και πρακτικό και πολύ εύκολο. Είπαν δε ότι τον γόνο κάθε μεταξοσκώληκα τον αποτελούν αμέτρητα αυγά, αυτά δε τα αυγά κάθε χρόνο μετά την γέννηση τους καλύπτοντας με κοπριά οι άνθρωποι και θερμαίνοντας τα διαρκώς για ένα χρονικό διάστημα, παράγουν νέα ζωύφια. Ο αυτοκράτορας έδωσε υποσχέσεις για μεγάλα δώρα στους σπουδαίους άνδρες, που τους είπαν αυτά και τους πείθει να ενισχύσουν τα λόγια τους με πράξεις. Αυτοί αφού γύρισαν στη Σηρίνδα, αμέσως τα αυγά μετέφεραν στο Βυζάντιο, και αυτά αφού κατάφεραν να τα μετατρέψουν σε μεταξοσκώληκες με τον τρόπο που είπαμε, τρέφοντάς τους με φύλλα μουριάς με αυτό τον τρόπο καθιέρωσαν την παραγωγή του μεταξιού μέσα στα εδάφη των Ρωμαίων. Τότε συνέβησαν τα γεγονότα που είχαν να κάνουν με τον πόλεμο ανάμεσα στους Ρωμαίους και στους Πέρσες, και τα σχετικά με το μετάξι.

Προκόπιος: Γραμματέας και νομικός σύμβουλος του στρατηγού Βελισαρίου (527-539), υψηλόβαθμος αξιωματούχος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Καισάρεια της Παλαιστίνης γύρω στο 500 και πέθανε γύρω στο 560. Τα έργα του Προκοπίου, πιθανόν γραμμένα γύρω στη δεκαετία του 550, είναι μία βασική πηγή πληροφοριών για τη βασιλεία του Ιουστινιανού. Οι "Υπέρ των πολέμων λόγοι" δίνουν λεπτομερείς περιγραφές στρατιωτικών και διπλωματικών κατορθωμάτων, σε πολλά από τα οποία ήταν και ο ίδιος παρών.

Στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού χρονολογείται η εισαγωγή της μεταξοτροφίας στις μεσογειακές χώρες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η επιτυχία αυτή αποδέσμευσε προοδευτικά τη βυζαντινή υφαντουργία από τον έλεγχο που ασκούσαν ως τότε οι Πέρσες στην προμήθεια ακατέργαστης σινικής μέταξας και επέτρεψε την ανάπτυξη στη Συρία και αλλού μεταξουργίας βασισμένης σε βυζαντινές πρώτες ύλες, υπό τον έλεγχο του Κράτους, το οποίο λίγα χρόνια νωρίτερα είχε αποσπάσει τον πλήρη μονοπωλιακό έλεγχο της παραγωγής και εμπορίας των μεταξωτών υφασμάτων. Στην εικόνα: πολύτιμο μεταξωτό ύφασμα, προϊόν Κωνσταντινουπολίτικου εργαστηρίου, του 8ου αι. πιθανότατα, με παράσταση τεθρίππου κατά μέτωπο (Παρίσι, Μουσείο)